Små historier og bilder. Blodig alvor og latter.

Opplevelsane tar aldri slutt. Det er på eit vis ein kvardag her, men det er alltid nye ting å sjå, nye ting å finna på og nye ting å læra. Det kjem berre ann på anntal timar eg har å bruka og kor mykje krefter eg har. Når det gjeld praksis byrja me på Tanga Aids Working Group etter Nanyogie-turen der me reiste heim til pasientane for å følga med på korleis dei hadde det. Me gav ingen fysisk pleie, det blei me fortalt dei frivillige pleide å gjera. Me kom på besøk og fekk snakka med pasientane, fekk stilla spørsmål, hovudsakleg via tolk og fekk eit litt meir realistisk innblikk i kvardagen HIV-pasientane me møtte. Godt å sjå at nokon lever eit bra liv til tross for ein slik diagnose. I tillegg er det trist å sjå dei som ikkje har det så lett, dei som må streva litt meir.

Me møtte ei ung jente, kanskje 17 år, der me fekk snakka med ho om sjukdommen og korleis ho hadde det. Ho fortalte ho ikkje hadde opplevd noko stigma rundt det å ha HIV. Då eg på slutten spurte på swahili om ho hadde nokon spørsmål til oss, ettersom me hadde spurt ho mange spørsmål, kom spørsmålet: "Kan de gje meg penger så eg kan ta noko meir på skulen?" Eg kjende eg angra på spørsmålet mitt, men forklarte så fint eg kunne at me har mange reglar om kva me har lov til når det gjeld å gje pengar. Eg sa difor nei så fint eg kunne, og ho smilte like fint likevel.

Ein anna pasient me traff, traff me faktisk to gongar på nokre få dagar. Det var ein mann eg anntar var i femti-åra og som ikkje kunne gå skikkeleg fordi leggane og føttene hans ikkje var friske. Enten krøyp han på fire, eller så gjekk han på knea. Han hadde rullestol, men den var ikkje i orden. Me kom på besøk fordi han var ein av HIV-pasientane me skulle følga opp, og me fekk snakka ein del med han. Han spurte om me kunne betala for at han skulle få sjekka CD4-nivået sitt. Det er noko ein måler i blodet som fortel korleis HIV-sjukdommen har utvikla seg og korleis immunforsvaret er. Dei tre plassane ein kunne sjekka CD4 nivået regionalt her i Tanga var ikkje i bruk fordi maskina var øydelagt. Difor måtte mannen til eit privat sjukehus, og det hadde han ikkje råd til. Igjen forklarte eg så fint eg kunne om reglane me har for å gje pengar (det er jo mange som spør og trenger og det er bedre å gje ting som trengs, enn pengar... osv...). Eg synes ikkje det er veldig enkelt å svara nei på denne måten, men samtidig, om ein kjenner ein må, så får ein jo gjort det. Denne mannen reagerte likevel på ein måte som forundra meg. "Det har eg stor forståing for, eg skjønar kva du seier" og fortsatte med "eg har det veldig bra". Korleis får ein mann i hans situasjon ein slik holdning til livet? I mine auger såg ikkje livet hans så bra ut, men han hadde i alle fall gode ting som holdt han oppe og naboar og venner som hjalp han. "Eg takkar Gud", avslutta han med.

Ellers har eg vore på føden ein dag. Det har kome to jordmorstudentar hit for sin siste praksis, og eg var ein av dei som fekk vera med ein dag. Superspennande! Me fekk kun med oss ein fødsel, men det er også den einaste eg har sett in real life. Det var ingen lett fødsel, for den unge dama på rundt 16 såg ut til å ikkje ha fått så mykje informasjon på førehand, og reagerte sjølvsaggt deretter. Eg var hjå ei anna dame då eg fekk høyra at det no var ein fødsel i gong på den andre stova, og fekk då lov å komma over dit å sjå. Det var då samme jenta eg hadde høyrt gjennom to veggar, og eg fekk gå å sjå omtrent alt som skjedde. Spenninga var høg då me såg meir og meir av hovudet, og då dei lurte på om dei måtte kutte opp for å få ungen ut, kom resten av kroppen. Ungen var slapp og blåkvit. Ingen lyd. Ei av jordmødrene sprang bort til eit bord for å legge ungen ned og få liv i han. Det var forresten ein gut. Ho var kjapp i rørslene og jobba fort. Løfta på armer og bein, men dei var heilt slappe og datt rett ned. Eg stod anspent i nærleiken, og kjende eg fekk tårer i augene. Eg syntes ikkje det såg ut som det gjekk noko bra. Tenkom mora skulle måtta gå gjennom ein så traumatisk fødsel, for så i tillegg til å mista barnet? Jordmora fortsatte og måtte bagga (blåsa luft inn som ved gjennoppliving), og likvel var det ingen respons. Til slutt kom det ei gåande med eit sug (for å få opp slim som kune hindre luftvegen hjå babyen). Til slutt fekk me sjå litt liv i ungen. Då var klokka så mykje at me berre måtte gå, så det einaste me fekk vita var at barnet i alle fall overlevde ettermiddagen.

Denne veka starta med sjukefråvær, men eg har ellers også fått starta i psykiatrien. I morgon reiser eg opp til eit mentalt sjukehus der me skal verai fem dagar (forresten ingen internett der). Nedanfor har først bilder frå gårdsdagen der eg opplevde ein dusj som var tett, vatnet steig og det kom opp tre froskar frå sluken. Ettesom vatnet blei høgare blei den eine frosken svømmande rundt i vatnet eg stod i. I tillegg forsvant lyset, og då hadde eg jo plutseleg ikkje kontroll på dei lengre. Etter dusjen fekk eg tak i ein for å få dokumentert korleis det ser ut. Er den ikkje fin i fargen?

Ja, dei lever ikkje berre i dusjane våre. Dette er vasken utanfor restauranten. Her bur det tre som kjem opp når me vasker henden.

I tillegg ville eg ha med to bilder frå masai-dansinga. Dette er frå dansinga på TICC der masaiane har skikkeleg opppvising, men der det alltid også er jenter som får prøva. Her er ein gang eg prøvde meg på skuldervrikkinga. Masaine syng, hopper fram og hyler, og jenten må gå fram og dansa. Virkelig ei oppleving.

Ikkje så enkelt å dansa med skuldrene, men eit forsøk var det verdt :) Her i veldig konsentrasjon.

Ein kort oppdatering

Ja, no er det ei heil veke sidan sist blogginnlegg. Eg har i grunn møkje eg kunne fortalt, men det får vente litt til. I dagmorres vakna eg opp med feber, hovudverk og vondt i halsen og difor måtte eg bli heime denne søndagen også. Eg har lenge hatt lyst til å gå på gudstjeneste her, men også i dag skjedde det noko som holdt meg heime. No er me over halvvegs her, og det merkes at tida går fort.

Masai-landsbyen Nanyogie

Denne veka reiste eg opp til Nanyogie, ein masailandsby, tre timar med buss mot Moshi. Planen var å først ta daladala til byen, så lokal buss, for deretter å bli henta av ein bil som skulle kjøra oss inn til landsbyen. Det var meg, fem andre norske sjukepleiarstudentar, ein av masaiane her frå TICC (Mathayo som skulle heim på ferie) og ei masaijente (Margaret) som bur her i byen som skulle vera guiden vår. Då me gjekk av bussen fekk eg beskjed av Mathayo og Margaret at eg måtte kjøpa olja før me reiste vidare. Dei klarte ikkje å forklara kvifor eg skulle kjøpa det, og eg kjende eg blei litt irritert fordi eg måtte legga ut for noko ingen av oss visste på førehand me "måtte" ha. Medan eg stod utanfor ei bod saman med Mathayo og Margaret for å kjøpa denne olja, kjørte bilen med dei andre norske av gårde. Eg antok dei kun skulle kjøra rett rundt hjørnet av bygningen, men då olja var betalt, var det ingen bil der. Ei lita stund kjende eg meg litt forlatt - aleine, kvit, jente - på ein ny plass med folk rundt meg som kikka nok til at eg forstod det ikkje var så ofte kvite på besøk. Mathayo fortalte bilen hadde kjørt og at me måtte ta ein anna bil. Deretter kom han på det engelske ordet for motorsykkel og sa me måtte ta ein slik i staden for. Så eg senka skuldrene, venta på pikipikien (motorsykkelen), og tok kikka tilbake på folka som kikka på meg. Medan eg skulle kjøpa denne olja, hadde eg forresten ei kulturoppleving som fortalte meg eg var ein ny plass og blandt ei ny gruppe folk eg ikkje hadde erfaring med. Då me gjekk bortover veien, eg og Margaret, traff ho på kjentsfolk, ein eldre mann, og helsa med å bøya hovudet for at mannen skulle ta ho på hovudet. "Hmm, det har eg aldri sett før". Litt usikker, bøyde eg hovudet eg og, men berre halvegs, for å kikka litt opp samtidig for å sjekka om eg oppførte meg som blei forventa av meg. Det endte med at eg bøyde overkroppen, kikka opp, og tok mannen i handa i staden for - med eit litt fjålsete smil :) Ein kan ikkje vita alt om kulturar før ein har opplevd dei!

I alle fall, pikipikien (motorsykkelen) kom, og eg og Margaret tok ein saman, og Mathayo kom etter på ein eigen. Me tok igjen dei i bilen, og kom fram før dei. For ein herleg tur! Eg, mellom to afrikanarar, på ein motorsykkel og fin natur med rød jord og akasietre over alt. Der pikipikien stoppa, måtte me gå den siste biten, og sekkane med rundt 12 liter vatn i tillegg til mat for fem dagar, måtte bærast over ei bru som var meir open enn tett - over elva med krokodillar i. Det var mange av dei lokale som hadde møtt opp for å ønska oss velkommen og hjelpa oss å bera, og me kom etter nokre få minuttars gåtur fram til der me skulle sova. Ei innheining av greiner frå tornebuskar med fire hytter på tomta. To av dei skulle me seks nordmenn bruka. Det var jorhytter der eg på det høgaste kunne stå, og der me låg på stråmatter i lakenposer. Tomta var full av folk, som eg først etterpå skjøna at ikkje høyrde til der, men kun var komne for å helsa på dei nye som skulle vera nokre dagar i landsbyen deira.

I tidlegare innleg har eg fortalt litt om masaiane fordi eg støtt og stadig treffer på dei her i Tanga. Vaktane me har her på TICC er masaiar, og generelt er masiar eit respektert (og kanskje frykta) folkeslag. Før måtte menna ha drept ei løva før dei kunne gifte seg, men det gjeld ikkje no lengre. Masaiane er modige og er kun redd for ein ting - vatn. For å fortelja litt meir har dei eit eiget språk, kimasai, og er opprinneleg nomadar. No bur dei i ro i fleire månadar av året, men flytter på seg i peridar når dyra ikkje har mat. Hovudsakleg har dei kyr, geiter og sauer, men verken kyra eller sauene ser norske ut. Forskjellen mellom geitene og sauene er at geitene har halen opp, og sauene halen ned. Sauene har nemleg ikkje den stor ulldotten rundt magen som i Noreg, dei er heller litt generelt "ullete" og har ein tjukk, brei hale. Det blir sagt at masaiane drikk blod og melk, men det fekk me ikkje sjå. Dei drikk i alle fall vanleg melk og et både ris og chapati (ei slags potetlefse). I barnehagealder får alle masaiar brent ein ring i kvart kinn, og det blir sagt det er status å ha tydlege ringar som eit teikn på at ein tåler smerte bra. Ellers er mange masaiar kristne, dei går i kyrkja, trur på Jesus og tar Gud med i kvardagen. Likvel er det vanleg at menna kan ha meir enn ei kone. Etter spesielle reglar med stokk utanfor hytta og ein bortreist mann, kan også konene ha fleire menn, men då ikkje som inngår i ekteskapet og berre til mannen er tilbake. Kjem mannen tilbake og det er ein stokk utanfor hytta må han vente til morgonen med å gå inn. Dette medfører jo at mine barn fort blir dine barn, men det er dei ikkje så nøye på. Har kona til ein mann blitt gravid vil ektemannen automatisk bli far til barnet, uavhengig om mannen er biologisk far eller ikkje. Kanskje ikkje så rart om eit barn ligner meir på naboen enn mannen til mora?

Me reiste opp på mandagen, var i praksis i tre dagar, og reiste tilbake fredag morgon. Praksisen var på ein klinikk med ein lege og ein sjukepleiar. Legen var kjempeflink, hyggeleg, flink i engelsk, audmjuk og villig til å læra bort. Det einaste var at ein ikkje kunne ta nokon blodprøver eller andre testar som gjorde at all diagnostisering var basert på klinisk undersøking (kva seier pasienten, kva ser legen). Dette gjorde at sikkert fleire fekk tablettar enn nødvendig og antageleg at fleire blei feildiagnostisert. Nokon måtte vidaresendast til eit sjukehus for å undersøkast vidare, men mange blei kun diagnostisert hos legen. Me fekk sjå mange forskjellige pasientar - brukket ribbebein, abcess i ryggen, gravide og folk med malaria. Masaiane har verkeleg høg smerteterskel!
Ellers var me på besøk hos Margaret og fekk middag der (ris), dansa med masiane eine kvelden (dei danser med skuldrene!), melka geiter og såg vaksinering av kuer. Mange erfaringar og inntrykk. Fleire enn kva som er lett å få ned strukturert her. Dei minste ungane byrja å grina kvar gong me kvite nerma oss. Fælt for dei, men i grunn litt morsomt for oss.

Min swahili-kamerat

Dette er Shehe. Han bur i byen her i Tanga og jobber på TICC. Dei dagane han er på jobb og eg ikkje er ute og reiser, snakker me ilag på ettermiddagane for at eg skal bli flinkare i swahili. Det går framover med swahilien min, eg er definitivt mykje flinkare enn då eg kom hit, men dess meir enn kan av eit språk, dess meir ser ein vel at ein ikkje kan - før eit visst punkt. Han er verkeleg oppmuntrande, "Sema, ninaweza" (Sei, eg kan) og vil at eg skal bli flinkare. Når eg kjem med nye gloser og formuleringar eg ikkje har lært av han, ler han godt, og når eg seier feil blir eg retta på.








Til no kan eg sei ein del av det eg ynskjer å sei når eg møter folk, men kjenner at tida går fort her og at eg håper læringskurva fortsetter slik den har vore til no. Eg hadde gløymt kor tidkrevande og energikrevande det er å læra eit nytt språk. Det meste av grammatikken kan eg, men eg møter dagleg på ord eg ikkje kan fra før.




For den oppmerksame lesaren (er forresten kjekt å sjå kor mange som er innom bloggen min!) som ser eg har forandra namnet på bloggen min, kjem det av at eg har lært meir swahili og funnet ut at overskrifta eg har no er meir rett :)

17 timers fletting - ekskludert pauser

Bestillinga var rastafletter, og eg hadde høyrt masaiane på tomta kunne flette. Me avtala tid og stad, men straks etter dei byrja såg me dei ikkje dreiv med fletting, men tvinning! Ok, tenkte eg. Masai-fletter er greit, det og. Sist eg hadde fletter bruka eg 5 timar, og syntes då det tok kjempelang ting. At det skulle ta så lang tid som det gjorde, ante eg ikkje på førehand. Ein liten detalj eg hadde gløymt å spørja om. Jo lengre dei holdt på, dess vondare blei det. Til tross for langvarig smerte var det stemning med masai-song (sikkert sånn du tenker deg ein veldig tradisjonell afrikansk song med fleire stemmer, men likevel noko som kun kan erfarast). Med mykje ekstra hår og lite av mitt hår i kvar flette, blei det tredobbelt så tjukt som det er til vanleg. Her er før-, under og etter-bilder av flettinga.

Eg og Janne blei fletta samtidig.

Nokre dagar på mor-barn-avdeling i praksis

Ja, eg er faktisk i Tanzania for praksis, ikkje for ferie. Me har reist mykje dei første helgene og difor har eg skrevet mykje om opplevelsar der ifrå. I praksis eg har vore forskjellige plassar og sett mykje forskjellig, men eg har også ikkje alltid vore like fornøgd med utbyttet av praksisen. Eg vil jo sjølvsagt læra mykje og ikkje alle plassar har eg kjend utbyttet har vore så stort. Det er den siste tida som ikkje har vore så bra som eg håpa, men dei tre siste dagane har eg vore ein ny plass der det har vore veldig bra. Eg er på sjukehuset på ei avdeling (ein klinikk eigentleg) for mødre og born. Første dagen me var der kom kun mødre med HIV, der eg lærte ein del om korleis dei kunne forhalda seg til sjukdommen i forhold til graviditeten, eller barnet, dersom dei hadde fødd. HIV kan smitte frå mor til barn enten før fødselen, i løpet av fødselen, eller etter fødselen. Etter fødselen kan HIV smitte via brystmelka, og me blei fortalt borna blei testa om dei var HIV-positive ein mnd etter fødselen. Likevel såg me mange mødre som amma borna før borna var blitt testa, medan dei var på klinikken. Me spurte litt om kor stort sannsynet var for at borna skulle bli smitta, men fekk forskjellige tal på dette. Legen me snakka med sa det var 20-30% sannsyn for at borna blei smitta (har ikkje sjekka dette talet – ei anna me spurte sa noko heilt anna), men sa det likevel var vanleg at mødrene amma. Alternativet er morsmelkerstatning, noko mange ikkje har råd til. I tillegg er det tabubelagt å ikkje amme babyen sin. Då vil jo folk lure på kvifor dei ikkje ammer, og å fortelle at ein har HIV, det er også tabu. Fordelene med amming er jo også mange, bornet får nok næring, bornet får antistoffer via melka frå mora i tillegg til fysisk nærkontakt. Ein av blanding av dette gjer at mødrene blir anbefalt å amma – til tross for stor fare for at bornet også skal få HIV.
Dag to var me med å undrsøkte mødrene som var gravide. Av ting me gjorde var å måla storleiken på magen og me fekk kjenna på magen korleis babyen låg og høyre hjartelyden. Eg syntes det nesten var umogleg å høyra hjartelyden, men sjukepleiaren som viste oss høyrte det godt. Eg fekk også kjenne når babyen sparka – kult! Etter undersøkinga fekk mødrene vitaminer og andre tablettar, nokre skulle hjelpe mot makk i magen, andre som forebyggande mot anemi og malaria.
Me blei svært godt mottatt på denne avdelinga. Dei som jobba der var svært hyggelige og fortalte mykje, og enda meir då me spurte om ting. Eg ser også korleis mange lyser opp når ein snakker det ein kan på swahili. Dei som har utdanning kan engelsk, men ikkje alle andre forstår så mykje alltid, så då er det spesielt kjekt å kunna nokre gloser.

Eg lager lister

Dette liker eg med livet i Afrika no:
- at det er mørkt tidlig og at det er lett å legga seg tidlig og stå opp tidlig
- sola
- at ein helser og snakker med nesten alle ein møter
- at folk er utrulig hyggelige her
- alle lydane - fuglekvitter, palmesus og bushbabyer
-swahili
-synging på langtur

Dette savner eg heimanifrå:
- alle eg er glad i - familie og venner (Ja, du som leser!)
- meir kristent fellesskap
- norsk vatn
- MUF, Laget, KIA-koret
- å kunna gå ute aleine, å ikkje alltid måtta vera to for å gå utanfor porten
- gitaren og sangbøker


Her er bilder frå dagen då me reiste på Safari. Me fant ein gigantisk snegle - like høg som breidda på handa mi!

Dyrene i Afrika

Eg var på Safari i helga. Ingen Afrika uten dyr! Me reiste 6 timer sørover, men litt inn i landet, til Mikumi. Eg har vore på safari før, men det som var heilt spesielt her var at det ikkje var nokon skiller mellom dyra og menneska. Ja, du las rett - INGEN hindringer. Me budde i hytter, og for å komma frå hytta til restauranten måtte me gå ute på ein sti - og ingenting skilte stien frå dyra. På kvelden då det var mørkt fulgte ein masai oss (nokon masiaer må drepe ei løve for å bestå ein manndomstest - og fleire har faktisk gjort det). Eg spurte masaien om løvene nokon gong kom heilt opp til stien eller om han trudde dei blei redde for lyset. Kvelden før hadde det vore ei løve der, fortalte han, så difor lysa han litt ekstra rundt stien. Ein morgon var det store, brune klumpar rett utanfor hytta vår - eg trur dei kom frå ein bøffel. Det er viktig å respektera at dyra faktisk er rovdyr, ikkje kosedyr, men det gav i alle fall turen ein spesiell stemning!

Om du vil ha stemningsmusikk til bildene, trykk her:

http://www.youtube.com/watch?v=amWnBOt2sH4&NR=1